Мухкямат ве Муташабиhат Аетлер эм де Хадислер

Категория: Джума хутбеси Просмотров: 2353

إِنَّ الْحَمْدَ لِلَّهِ نَحْمَدهُ وَنَسْتَغْفِرُهُ وَنَسْتَعِينُهُ وَنَسْتَهْدِيهِ وَنَعُوذُ بِاللهِ مِن شُرُورِ أَنفُسِنَا وَمِن سَيِّئَاتِ أَعْمَالِنَا، مَن يَهْدِ اللهُ فَلاَ مُضِلَّ لَهُ وَمَن يُضْلِلْ فَلاَ هَادِيَ لَهُ، وَأَشْهَدُ أَن لاَ إِلهَ إِلاَّ اللهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِيكَ لَهُ ولا مَثِيلَ له ولا ضِدَّ له ولا نِدَّ له، وَأَشْهَدُ أَنَّ سَيِّدَنَا وحَبِيبَنا وعظيمَنا وقائدَنا وقُرَّةَ أَعْيُنِنا مُحَمَّدًا عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ وصَفِيُّهُ وحبيبُهُ صَلَوَاتُ اللهِ وَسَلاَمُهُ عَلَيْهِ وَعَلَى كُلِّ رَسُولٍ أَرْسَلَه. الصلاةُ والسلامُ عليكَ سيِّدي يا رسولَ الله. الصلاةُ والسلامُ عليكَ يا سيِّدي يا صاحِبَ الذِّكرَى يا أبا القاسِم يا أبا الزَّهْراءِ يا محمد. أَمَّا بَعدُ عِبَادَ اللهِ، فإني أُوصِيكُمْ وَنَفْسِيَ بِتَقْوَى اللهِ الْعَلِيِّ الْقَديرِ القائلِ في مُحْكَمِ كتابِه:

﴿ يَاأَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَلْتَنْظُرْ نَفْسٌ مَا قَدَّمَتْ لِغَدٍ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ خَبِيرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ﴾

Аллаhкъа хамд олсун, О бизге ярдым ве бизни афу этсин деп, ду’а` япамыз. Бизни шерден ве яманлыкътан къорчаласын деп, Онъа ялварамыз. Кимге Аллаh Акъ ёлуны берди, ич кимсе оны бу ёлдан айырмаз. Амма кимге Аллаh Акъикъий ёлуны бермеди, ич кимсе оны къорчаламаз. Шеhадет этем, Аллаhтан башкъа Иляh ёкъ, Онынъ ортагъы ёкъ ве Мухаммад Аллаhнынъ къулу ве Пейгъамбери.

Ресуллерден ве Пейгъамберлерден энъ улу ве шерефли олгъан Мухаммад ‘алейhиссалям ‘Абдуллаhнынъ огълуна салят ве селям олсун. Ве эписи онынъ несилине ве сахабелерине де селямлар олсун.

Аллаhнынъ къуллары! Такъвалы олмагъа эпинъизни давет этем.

Аллаh Къур`анда буюрды:

هُوَ الَّذِي أَنْزَلَ عَلَيْكَ الْكِتَابَ مِنْهُ ءَايَاتٍ مُحْكَمَاتٍ هُنَّ أُمُّ الْكِتَابِ وَأُخَرُ مُتَشَابِهَاتٍ

Манасы: «Аллаh Пейгъамберге Къур`анны индирди, о Мухкямат Аетлерден – бу Китапнынъ эсасы ве Муташабиhат Аетлерден ибарет».

Мухкямат Аетлер – бир мана ташыгъан, мана тарафтан анълайышлы олгъан ве тиль бакъымындан да анълатувгъа мухтадж олмагъан. Муташабиhат Аетлер – догъру анълатувгъа мухтадж олгъан кинаели (иносказательные) Аетлер. Оларны анълаткъанда Мухкямат Аетлерге эсасланмакъ керек. Чюнки Аллаh буюрды:

   هُنَّ أُمُّ الْكِتَابِ

Манасы: «Олар Китапнынъ эсасы», яни оларгъа Муташабиhат Аетлери эсаслана. Кинаели тек Къур`андан Аетлер дегиль, Хадислер де ола билир. Кинаели Аетлернинъ ве Хадислернинъ тек тыш манасына бакъып эсасланмагъа мумкюн дегиль. Аллаh яратылгъанларгъа ошай деп тюшюнмесинлер, ичюн кинае сёзлерни Шари‘аткъа уйгъун шекильде анълатмакъ керек.

«Таhа» Суресинде, 5 Аетте бойле буюрыла, манасы: «Аллаh Аль-ʻАршны укюм этти». «Истауа» сёзнинъ бутюн маналардан бу Аетни анълатмакъ ичюн Ислям алимлери бойле маналарыны тасдикъладылар: «قَهَرَ» [каhара], «ستولى» [истауля] – укюм этмек, «حفظ» [хафиза] – къорчаламакъ, «أبقى» [абка] – къорчалувда къалдыра. Аллаh яраткъан шейлерден Аль-‘Арш энъ балабан олгъаны себебинден, бу Аетте Аль-‘Арш акъкъында айтыла. Аллаh Аль-‘Аршны укюм эте, демек, башкъа эписи яратылгъан шейлерни де Аллаh укюм эте.

«һуд» Суресинде, 44 Аетте бойле буюрыла:

وَاسْتَوَتْ عَلَى الْجُودِيِّ

Манасы: «Нух Пейгъамбернинъ гемиси Джудий дагънынъ устюнде токътады». Бу ерде «اسْتَوَى» [истауа] сёзюне алимлер «استقر» [истакъарра] яни токътамакъ, булунмакъ манасыны бердилер.

Кинаели Хадислерге Аль-Джарияh адынен белли олгъан Хадислер де кире, буны имам Муслим ривает этти. «Сахих Муслим» китабындан бир Хадисни анълатайыкъ: Бир адам Пейгъамбер Мухаммад ‘алейhиссалямгъа озь джариесинен не япмагъа бильмек ичюн кельди. О деди: «Я Аллаhнынъ Ресули! Оны азат этейимми?» Пейгъамбер ‘алейhиссалям оны кетирмеге талап этти. Оны кетирген сонъ, Пейгъамбер ‘алейhиссалям ондан сорады: «Къайда Аллаhнынъ Улулыгъы?» О джевап берди: «Кокте.» Пейгъамбер ‘алейhиссалям сорады: «Мен ким?» Джарие деди: «Сен Аллаhнынъ Ресули.» О заман Пейгъамбер ‘алейhиссалям онынъ саибине деди: «Оны азат эт, о мусульман».

Кимерсилер тюшюнгенлери киби, бу Хадис Аллаh кокте олгъан манасыны ташымай. Онынъ манасы – Аллаh эр къусурдан устюндир. Аллаhнынъ Пейгъамбери «Къайда Аллаhнынъ Улулыгъы?» суальни бергенде, Аллаhнынъ Улулыгъыны козьде тутты, чюнки «айна» – бу кинае сёзю, онынъ чешит маналары бар: олардан бириси – мекян, башкъасы – улулыкъ. Пейгъамбер ‘алейhиссалям бу къадыннынъ итикъатында Аллаhнынъ Улулыгъы акъкъында айта эди.

Аллаhнынъ Эльчиси къадын мусульман олгъаныны онынъ айткъан «кокте» сёзюне коре къарар чыкъармады, чюнки Ислямны къабул этмек ичюн, Шеhадетни кетирмек керек. Аллаh яраткъанларгъа ошай дегенлер, бу Хадисни янълыш къулланалар. Демек, Аллаh яраткъанларгъа ошаткъанлар, бу Ает Мухкяматкъа къаршы чыкъалар:

﴿لَيْسَ كَمِثْلِهِ شَىْء

Манасы: «Аллаhкъа ич бир шей бенъземей». Онынъ ичюн Аллаh Аль-ʻАрш устюнде ерлешкени, отургъаны я да озюне мекян япкъаныны айтмакъ ве тюшюнмек – бу имансызлыкътыр.

Биз бойле адамларгъа олар Акъикъий ёлда дегиллер деп айтамыз. Чюнки ким Аль-Джарияh Хадисни анълатмагъа ясакъ эте ве оны тек тыш манасыны ала, оларгъа биз башкъа Абу Муса Аль-Аш‘арий ривает эткен Хадисни мисаль оларакъ кетирейик.

Бу Хадис Аль-Джарияh Хадистен даа къуветли. Имам Аль-Бухарий ривает эткенине коре, Пейгъамбер ‘алейhиссалям деди:

اِرْبَعُوا عَلَى أَنْفُسِكُمْ فَإِنَّكُمْ لا تَدْعُونَ أَصَمَّ وَلا غَائِبًا وَإِنَّمَا تَدْعُونَ سَمِيعًا قَرِيبًا وَالَّذِي تَدْعُونَهُ أَقْرَبُ إِلَى أَحَدِكُمْ مِنْ عُنُقِ رَاحِلَتِهِ

Манасы: «Къычырманъыз ве тынчланынъыз, чюнки сиз сагъыр ве кёрге ду’а` этмейсинъиз. Амма керчектен де, сиз эр шейни эшиткен ве эр шейни корьгенге ду’а` этесинъиз!» Бу Хадисте кинае сёзю къулланылды, эгер оны сёзю-сёзюне терджиме этсенъ: «сизге энъ якъын олгъан», амма бу месафе манасында дегиль, чюнки бу акъылгъа терс келе (абсурд). Лякин бунынъ догъру манасы – Аллаh эр шейни биле. Аллаh озь къулуны къулундан даа яхшы биле. Аллаhтан ич бир шей сакъланмаз.

 

Ким айта, Аллаh мекянгъа мухтадж ве бу янълыш фикирде булунгъанларгъа биз хитап этемиз. Мекянда булунгъан, тарафкъа ве месафеге мухтадж. Ислям алимлери Саляфитлер (Пейгъамбер Мухаммад ‘алейhиссалямдан биринджи учь асырда яшагъанлар) ве Халяфитлер (Саляфитлерден сонъ яшагъанлар) Аллаhта тараф ве месафе олгъаныны бирликте ред эттилер. Буны Абу Джа‘фар Ат-Тахауий «Аль-‘Акъыда Ат-Тахауияh» китабында анълатты. Бу Аhлюс-суннати уаль-Джама‘атнынъ итикъады:

”لاَ تَحْوِيهِ الْجِهَاتُ السِّتُّ كَسَائِرِ الْمُبْتَدَعَات“

Дигер барлыкъларны саргъан алты тараф (сагъ, сол, арт, ог, усть, аст) Аллаhны сарып алмай.

Аллаhтан озь ве сиз ичюн афу истейим.

هَذَا وَأَسْتَغْفِرُ اللَّهَ لِي وَلَكُمْ

----------------------------------------------------------------------------------------------------------

إِنَّ الْحَمْدَ لِلَّهِ نَحْمَدهُ وَنَسْتَغْفِرُهُ وَنَسْتَعِينُهُ وَنَسْتَهْدِيهِ وَنَعُوذُ بِاللهِ مِن شُرُورِ أَنفُسِنَا وَمِن سَيِّئَاتِ أَعْمَالِنَا، مَن يَهْدِ اللهُ فَلاَ مُضِلَّ لَهُ وَمَن يُضْلِلْ فَلاَ هَادِيَ لَهُ، والصلاةُ والسلامُ على سيِّدِنا محمد الصادِقِ الوَعْدِ الأَمينِ وعلى إِخْوَانِهِ النبيِّين والمُرسَلين. ورَضِيَ اللهُ عن أُمَّهاتِ المُؤمنين وآلِ البيتِ الطَّاهِرِين وعن الخُلَفَاءِ الرَّاشِدين أبي بكرٍ وعمرَ وعُثْمانَ وعليّ وعن الأَئِمَّةِ المُهْتَدِين أبي حنيفةَ ومالكٍ والشَّافعيِّ وأحمدَ وعن الأولياءِ والصالحين. أمَّا بعدُ عِبَادَ اللهِ فإنِّي أُوصِيكُمْ وَنَفْسِيَ بِتَقْوَى اللهِ العَليِّ الْعَظِيمِ فَاتَّقُوهُ.

واعْلَمُوا أنَّ اللهَ أمَرَكُمْ بِأَمرٍ عظيمٍ، أَمَرَكُم بالصلاةِ والسلامِ على نبيِّهِ الكَريمِ فقال في مُحْكَمِ تَنْزِيلِهِ: ﴿ إِنَّ اللَّهَ وَمَلَائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ ۚ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَسَلِّمُوا تَسْلِيمًا﴾
اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى سَيِّدِنَا مُحَمَّدٍ وَعَلَى آلِ سَيِّدِنَا مُحَمَّدٍ كَمَا صَلَّيْتَ عَلَى سَيِّدِنَا إِبْرَاهِيمَ وَعَلَى آلِ سَيِّدِنَا إِبْرَاهيمَ وَبَارِكْ على سيّدِنا مُحمدٍ وَعلى آلِ سيِّدِنا مُحمدٍ كما بارَكْتَ على سيِّدِنا إبراهيمَ وعلى آلِ سيدِنا إبراهيمَ في العالَمِينَ إِنَّكَ حَمِيدٌ مَجِيد

اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِلْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ الأَحْيَاءِ مِنْهُمْ وَالأَمْوَات